17. febrúar 2025

Námskeið um Partikelverb - Undirbúningur fyrir TOEIC®

Kennari frá top-students.com útskýrir phrasal verbs í ensku á töflu með krít. Þetta námskeið er sérstaklega hannað fyrir TOEIC® prófið og er ætlað þeim sem vilja skara fram úr í TOEIC®.

Partikelverb (líka kallað « phrasal verb ») er sagnorð sem er bætt við litlu orði (oft up, out, in, off, on, over, away, o.s.frv.). Til dæmis, « to look » þýðir « að horfa », en « to look after » þýðir « að sjá um / passa » og « to look up to » þýðir « að dást að ».

Þessi litlu orð (partiklar) gegna lykilhlutverki: þau geta breytt merkingu sagnarinnar algjörlega eða bætt við hana sérstökum blæbrigðum. Hér er dæmigert dæmi:

To break : að brjóta
To break down : bilar / brotnar saman (tilfinningalega)
To break in : brjótast inn
To break up : hætta saman (enda samband)

1. Hvernig myndast Partikelverb?

Grunnreglan er einföld: sögn og partikla eru sett saman. Partiklan getur verið

Forsetning (in, on, at, by, after, for, o.s.frv.).
- To run into someone (rekast á einhvern óvænt)
Atviksorð (up, down, away, off, o.s.frv.).
- To sit down (setjast niður)
- To go away (fara)

Stundum eru tvær partiklar notaðar, og þá myndast það sem kallast phrasal-prepositional verbs.

To put up with something (þola eitthvað)
→ hér er partiklan « up with ».

2. Mismunandi flokkar Partikelverb

A. Transitív og intransitív Partikelverb

Transitív: Þau þurfa á aukafalli (beinu eða óbeinu) að halda.
- To put out a fire (slökkva eld) → « a fire » er aukafallið.
- To hand in a paper (skila verkefni) → « a paper » er aukafallið.
Intransitív: Þau þarfnast ekki aukafalls.
- To break down (bilast) → ekkert aukafall fylgir.
- To go away (fara) → ekkert fylgir beint á eftir.

Beint aukafall (Direktes Objekt) kemur beint á eftir sögn, án forsetningar. Það má finna með því að spyrja "hvað?" eða "hver?" eftir sögninni. → Ég borða epli. → Ég borða HVAÐ? epli

Óbeint aukafall (Indirektes Objekt) er með forsetningu (til, frá, fyrir, o.s.frv.). Það má finna með því að spyrja "til hvers?", "til hver?", "frá hverju?" o.s.frv. → Ég tala við vin minn. → Ég tala VIÐ HVERN? vin minn.

Undantekning með fornafn

Ef aukafallið er fornafn, þá VERÐUR það að vera á milli sagnar og partiklu.

✅ I turned it off.
❌ I turned off it.
✅ She picked him up.
❌ She picked up him.
✅ Can you put it on?
❌ Can you put on it?

B. Aðskiljanleg og óaðskiljanleg Partikelverb (fyrir transitív sagnir)

Aðskiljanleg: Hægt er að setja aukafallið á milli sagnar og partiklu eða á eftir partiklu.
- To turn off the light = To turn the light off
  « off » getur komið á eftir « light » eða strax á eftir « turn ».
- Turn off the TV = Turn the TV off
  (slökkva sjónvarpið)
- Pick up the phone = Pick the phone up
  (taka upp símann)
Óaðskiljanleg: Aukafallið má ekki vera á milli sagnar og partiklu. Það verður alltaf að vera á eftir partiklu.
- To look after someone
  (sjá um einhvern)
  - Það má ekki segja « To look someone after ».
  - Það á alltaf að segja: « I look after my nephew every weekend ».

C. Sagnir með tvær partiklar (phrasal-prepositional verbs)

Sumar sagnir eru með tvær partiklar, og aukafallið verður alltaf að koma á eftir:

To put up with something (þola)
- I can't put up with the noise anymore!
To look forward to something (hlakka til)
- I’m looking forward to the holidays.
To get on with someone (ná vel saman við)
- He gets on with his new colleagues really well.

4. Beinar og óbeinar merkingar

Partikelverb geta verið með beina merkingu, nálægt merkingu partiklunnar, eða óbeina merkingu sem er gjörólík grunnsögninni. Þess vegna er mikilvægt að læra þessi sagnorð sérstaklega og þekkja þau algengustu vel.

Bein merking (nálægt grunnsögn og partiklu):
- To come in : koma inn (beint: « koma » + « inn »)
- To go out : fara út (sama regla: « fara » + « út »)
Óbein merking (ekki alltaf fyrirsjáanleg):
- To bring up a topic : nefna efni, koma því inn í samtal
- To bring up a child : ala upp barn
- To give up : gefast upp, hætta að gera eitthvað
- To make up a story : búa til sögu, ljúga
- To take off : fara í loftið (flugvél), eða ná miklum árangri
  - His career took off suddenly.

5. Dæmi um algeng Partikelverb

Hér er yfirlit yfir algeng og mikið notuð partikelverb:

Phrasal Verb	Merking	Dæmi
Get up	Standa upp	I get up at 7 AM every day.
Wake up	Vakna	He wakes up late on weekends.
Put on	Klæða sig í (föt)	She put on her jacket before going out.
Take off	Fara úr (fötum) / fljúga af stað	She took off her shoes. / The plane took off at 9 AM.
Look for	Leita að	I’m looking for my keys.
Look after	Sjá um	I look after my younger brother when my parents are away.
Look up to	Dást að	I look up to my mother; she’s my role model.
Look forward to	Hlakka til	I’m looking forward to my birthday party.
Turn on / Turn off	Kveikja á / Slökkva á	Could you turn on the lights? / Turn off the TV, please.
Pick up	Taka upp / sækja / læra	Pick up your clothes. / I’ll pick you up at 8 PM. / He picked up Spanish.
Give up	Gefast upp	I will never give up on my dreams.
Bring up	Ala upp barn / tala um mál	She was brought up by her grandparents. / He brought up the issue at the meeting.
Catch up (with)	Ná (upp í tímann eða stöðu) / ná sambandi	I need to catch up on my reading. / You go ahead; I’ll catch up with you later.
Carry on	Halda áfram	Carry on with your work.
Run into	Rekast á einhvern óvænt	I ran into an old friend at the supermarket.
Hold on	Bíða / halda í	Please hold on, I’ll check the information.
Find out	Komast að, læra eitthvað nýtt	I found out that he had moved to another city.
Work out	Leysa vandamál / stunda líkamsrækt	We need to work out a better strategy. / I work out at the gym three times a week.
Throw away	Henda	Don’t throw away the receipts; you might need them.
Sort out	Leysa vandamál, skipuleggja	We need to sort out this issue before the deadline.
Give in	Gefa eftir, hætta	He finally gave in to the pressure.
Call off	Hætta við	They called off the meeting due to bad weather.
Break down	Bilast / brotna saman tilfinningalega	My car broke down on the highway. / She broke down in tears.
Break up	Hætta saman	They broke up after five years together.
Set up	Stofna, setja á laggirnar	They set up a new company last year.
Put up with	Þola	I can’t put up with this noise anymore.
Take over	Taka yfir stjórn	The company was taken over by a competitor.
Back up	Afrita / styðja	You should back up your files. / He backed up his friend during the argument.
Come across	Finna óvænt, rekast á	I came across an interesting article online.
Hang up	Leggja á (síma)	She hung up before I could say goodbye.
Go over	Fara yfir, athuga	Let’s go over the details before the presentation.
Turn down	Hafna	He turned down the job offer.
Bring in	Koma með, innleiða	The company brought in new regulations last month.
Run out of	Vera uppiskroppa með	We ran out of milk this morning.
Show up	Mæta, koma	He showed up late to the meeting.
Make up	Búa til / sættast	He made up an excuse. / They made up after the argument.
Go through	Ganga í gegnum, upplifa	She went through a tough time last year.
Drop in	Kíkja við, koma óvænt	She dropped in to say hello.
Fall through	Mistakast, ganga ekki upp	Our vacation plans fell through due to bad weather.
Get in touch	Hafa samband við	I need to get in touch with my lawyer.
Keep up with	Halda í við, fylgjast með	He walks so fast I can’t keep up with him.
Look up	Fletta upp upplýsingum (í orðabók, á netinu)	I looked up the meaning of the word online.
Make up for	Bæta fyrir	She tried to make up for her mistake by apologizing.
Narrow down	Fækka, þrengja úrvalið	We need to narrow down the candidates to three finalists.
Own up to	Játa, viðurkenna	He owned up to breaking the vase.
Step down	Segja af sér, hætta í starfi	The CEO decided to step down after ten years in office.

Niðurstaða

Partikelverb eru mjög mikilvægur hluti af daglegri ensku, og eru allsráðandi í TOEIC® Reading og Listening. Þó þau geti ruglað í upphafi vegna margra merkinga og flókinna reglna (aðskiljanleg og óaðskiljanleg, transitív og intransitív), þá hjálpar æfing við að bera kennsl á þau og nota þau á eðlilegan hátt.

Fleiri námskeið fyrir TOEIC® undirbúning

🔗 Heildarnámskeið til undirbúnings fyrir TOEIC®