Kors dwar il-pronomi relattivi - Preparazzjoni għat-TOEIC®

Il-pronomi relattivi jservu biex jgħaqqdu żewġ proposizzjonijiet sabiex jiffurmaw sentenza aktar rikka u aktar preċiża. Huma jevitaw ripetizzjoni ta’ kliem u jintroduċu dak li jissejjaħ proposizzjonijiet relattivi. Bil-Malti, l-ekwivalenti tal-pronomi relattivi huma pereżempju « li », « liema », « ta’ min », eċċ.

Proposizzjoni relattiva hija parti minn sentenza li tagħti informazzjoni addizzjonali dwar nomen. Ma tistax teżisti waħedha, għax tiddependi minn proposizzjoni prinċipali.

• The boy who is wearing a red shirt is my brother.
  • « the boy » hija l-proposizzjoni prinċipali
  • « Who is wearing a red shirt » hija l-proposizzjoni relattiva, li tagħti aktar informazzjoni dwar « the boy ».

Bl-Ingliż, l-aktar pronomi relattivi komuni huma:

• Who / Whom
• Which
• That
• Whose

Xi drabi jiġu inklużi wkoll Where, When u Why f’din il-kategorija, għax ikollhom funzjoni simili li tgħaqqad żewġ partijiet ta’ sentenza.

1. Il-proposizzjonijiet restrittivi u mhux restrittivi

Bl-Ingliż, il-pożizzjoni u l-punttwazzjoni tal-proposizzjoni relattiva huma importanti ħafna. Niddistingwu bejn:

• Proposizzjonijiet restrittivi
• Proposizzjonijiet mhux restrittivi

A. Il-proposizzjonijiet restrittivi

Proposizzjoni restrittiva hija parti mis-sentenza li tikkontribwixxi informazzjoni essenzjali. Mingħajrha, is-sentenza titlef it-tifsira tagħha jew issir ambigwa.

Pereżempju, jekk ngħidu:

• The book that I borrowed is fascinating.

Hawnhekk, « that I borrowed » hija meħtieġa biex tkun taf liema ktieb qed nirreferu għalih. Ma tistax tgħid sempliċement The book is fascinating, għax jista’ jkun kwalunkwe ktieb. Karatteristika speċjali tal-proposizzjonijiet restrittivi hija li ma jkunux separati bi virgoli, għax huma parti integrali mis-sentenza.

Bl-istess mod, fis-sentenza:

• The man who lives next door is a doctor.

L-informazzjoni « who lives next door » tippermetti li nidentifikaw b’mod preċiż liema raġel qed nirreferu għalih. Jekk ineħħuha, is-sentenza « The man is a doctor » tkun wisq ġenerali.

B. Il-proposizzjonijiet mhux restrittivi

Proposizzjoni mhux restrittiva tagħti informazzjoni addizzjonali, iżda mhux essenzjali biex tifhem it-tifsira tas-sentenza. Hija hemm biss biex żżid dettall ieħor. Għalhekk, dejjem tkun imqabbda b’virgoli.

Ejja naraw dan l-eżempju:

• This book, which I borrowed last week, is fascinating.

L-informazzjoni « which I borrowed last week » hija interessanti, imma mhix indispensabbli. Anke mingħajrha, is-sentenza This book is fascinating għadha tagħmel sens. Il-virgola turi li din l-informazzjoni hija sekondarja.

Bl-istess mod, fis-sentenza:

• My neighbor, who is a doctor, helped me yesterday.

Diġà nafu dwar min qed nitkellmu: « my neighbor ». Il-fatt li hu tabib huwa dettall żejjed, imma s-sentenza għad għandha tifsira anke mingħajr dan l-element.

2. Il-pronomi relattivi ewlenin: Who, Which, That, Whose

A. Who (u Whom)

Who jirreferi ġeneralment għal persuna (jew persuni).

• The man who lives next door is a doctor.
  (Ir-raġel li joqgħod ħdejna huwa tabib.)
• She's the teacher who helped me improve my pronunciation.
  (Hija l-għalliema li għenitni ntejjeb il-pronunzja tiegħi.)

B. Whom

Bħal who, whom jintuża wkoll għal persuni, iżda l-użu tiegħu huwa aktar formali u iktar rari. Jidher spiss wara prepożizzjoni jew f’kuntesti formali.

• The person whom I met yesterday was very kind.
  (Il-persuna li ltqajt magħha lbieraħ kienet ġentili ħafna.)
• He is the colleague with whom I worked on the project.
  (Huwa l-kollega li ħdimt miegħu fuq il-proġett.)
• The teacher whom I respect the most is Mr. Green.
  (L-għalliem li nirrispetta l-aktar huwa s-Sur Green.)

Illum il-ġurnata, ħafna li jitkellmu bl-Ingliż jużaw who minflok whom, speċjalment fil-lingwa mitkellma. Madankollu, whom jibqa’ l-forma meqjusa bħala korretta fil-lingwa formali jew miktuba.

C. Which

Which jirreferi ġeneralment għal oġġetti, annimali jew ideat. Jintroduċi proposizzjoni relattiva li tagħti informazzjoni addizzjonali dwar element mhux uman.

• The book which I borrowed from you is fascinating.
  (Il-ktieb li silt mingħandek huwa affaxxinanti.)
• This is the car which won the race.
  (Din hija l-karozza li rebħet it-tiġrija.)
• He showed me the painting which he had bought at the auction.
  (Urejtni l-pittura li xtraha fl-irkant.)

D. That

That huwa pronom relattiv li jista’ jissostitwixxi who (għal persuni) jew which (għal oġġetti/annimali). Spiss jintuża f’proposizzjonijiet relattivi restrittivi.

• The woman that called me yesterday is my aunt.
  (Il-mara li ċemplietli lbieraħ hija ziti.)
• The movie that I watched last night was really good.
  (Il-film li rajt ilbieraħ kien tassew tajjeb.)
• I really love the music that you played at the party.
  (Inħobb ħafna l-mużika li daqqajt fil-festa.)

Xi drabi tista’ tħalli barra il-pronom relattiv that (jew who / which) f’ċerti proposizzjonijiet relattivi. Dan jissejjaħ omissjoni.

• The book I read was interesting.
  (minflok The book that I read was interesting.)

That jew which?

Bl-Ingliż, l-għażla bejn that u which tiddependi ħafna fuq it-tip ta’ proposizzjoni relattiva.

• That huwa ġeneralment preferut fil-proposizzjonijiet restrittivi
  • The car that I bought is red → L-informazzjoni hija essenzjali biex tidentifika l-karozza
• Which jintuża aktar ta’ spiss fil-proposizzjonijiet mhux restrittivi
  • My car, which is red, needs washing → l-informazzjoni dwar il-kulur hija biss kumplimentari.

Obbligu li tuża that wara everything, anything, nothing, all

Wara dawn il-kliem, huwa obbligatorju li tuża l-pronom relattiv that. Ma tistax tħallih barra u lanqas tissostitwih b’which jew who.

• Everything that you said was true.
  (Kollox li għidt kien veru.)
• There's nothing that we can do about it.
  (M’hemm xejn li nistgħu nagħmlu dwar dan.)
• All that matters is your happiness.
  (Kollox li jimporta huwa l-ferħ tiegħek.)

E. Whose

Whose huwa l-pronom relattiv li juri possessjoni. Jekk tqabblu bil-Malti, huwa bħal « ta’ min » jew « li tappartjeni għal ».

• I met a girl whose brother is a famous actor.
  (Iltaqt ma’ tifla li ħuha huwa attur famuż.)
• He’s the writer whose books you love.
  (Huwa l-awtur li l-kotba tiegħu tħobb.)
• The company whose employees went on strike is now negotiating.
  (Il-kumpanija li l-impjegati tagħha daħlu fi strajk issa qed tinnegozja.)

F. Whatever, Whoever, Whichever, Wherever, Whenever

Dawn il-pronomi juru indeterminazzjoni jew ġeneralizzazzjoni:

• Whatever (kull ħaġa, x’ikun)
  • Do whatever you want.
    (Agħmel dak li trid.)
• Whoever (min ikun)
  • Whoever wins will get a prize.
    (Min jirbaħ se jirċievi premju.)
• Whichever (liema jkun)
  • Take whichever you prefer.
    (Ħu dak li tippreferi.)
• Wherever (kull fejn, fejn ikun)
  • Go wherever you like.
    (Mur fejn trid.)
• Whenever (kull meta, meta jkun)
  • Call me whenever you need.
    (Ċemplili meta jkollok bżonn.)

G. Espressjonijiet bi pronomi relattivi

Xi verbi jew espressjonijiet għandhom bżonn prepożizzjoni qabel pronom relattiv. F’dawn il-każijiet, tista’ tuża whom (għal persuni) jew which (għal oġġetti/annimali).

• To + whom/which : (Lil min / għal liema)
  • The professor to whom I spoke was very helpful.
    (Il-professur li tkellimt miegħu kien ta’ għajnuna kbira.)
  • This is the solution to which I was referring.
    (Din hija s-soluzzjoni li kont qed nirreferi għaliha.)
• With + whom/which : (Ma’ min / ma’ liema)
  • She's the colleague with whom I work.
    (Hija l-kollega li naħdem magħha.)
  • The method with which we succeeded was innovative.
    (Il-metodu li bih irnexxielna kien innovattiv.)
• Without + whom/which : (Mingħajr min / mingħajr liema)
  • He is a friend without whom I wouldn't have made it.
    (Hu ħabib li mingħajru ma kontx nasal.)
  • The tool without which we cannot work is missing.
    (L-għodda li mingħajrha ma nistgħux naħdmu hija nieqsa.)
• By + whom/which : (Permezz ta’ min / liema)
  • The method by which we solved the problem was innovative.
    (Il-metodu li bih solvejna l-problema kien innovattiv.)
  • The process by which this wine is made is centuries old.
    (Il-proċess li bih isir dan l-inbid għandu sekli sħaħ.)
• From + whom/which : (Minn min / minn liema)
  • The teacher from whom I learned the most is retired.
    (L-għalliem minn min tgħallimt l-aktar issa rtira.)
  • The country from which this tradition originates is unknown.
    (Il-pajjiż minn fejn oriġinat din it-tradizzjoni mhux magħruf.)
• About + whom/which : (Dwar min / dwar liema)
  • The author about whom we talked is famous.
    (L-awtur li tkellimna dwaru huwa famuż.)
  • The theory about which we are learning is complex.
    (It-teorija li qed nitgħallmu dwarha hija kumplessa.)
• On + which : (Fuqu / fuq liema)
  • The topic on which he wrote is fascinating.
    (Is-suġġett li kiteb dwaru huwa affaxxinanti.)
  • The table on which I placed my book is broken.
    (Il-mejda li poġġejt il-ktieb tiegħi fuqha hija miksura.)
• None / all / some / neither / a few ... + of who / of which : (ħafna, ftit, ... minn ...)
  • The students, some of which had already graduated, attended the ceremony.
    (L-istudenti, xi wħud minnhom diġà ggradwaw, attendew iċ-ċerimonja.)
  • The books, none of which I had read before, were very interesting.
    (Il-kotba, l-ebda wieħed minnhom ma kont qrajt qabel, kienu interessanti ħafna.)

Fil-lingwa mitkellma jew bl-Ingliż ta’ kuljum, il-prepożizzjoni spiss tiġi miċċaqilqa lejn l-aħħar tas-sentenza u whom spiss jiġi mibdul b’who:

• The professor I spoke to was very helpful. = The professor to whom I spoke was very helpful.
• The colleague I work with is very kind. = The colleague with whom I work is very kind.

3. Il-pronomi relattivi sekondarji: Where, When, Why

Għalkemm ħafna drabi jissejħu adverbji relattivi aktar milli pronomi, where, when u why għandhom funzjoni qrib dik tal-pronomi relattivi. Dawn jirreferu għal post, ħin jew raġuni.

A. Where

Where jintuża biex nitkellmu fuq post (reali jew astratt).

• I love the city where I grew up.
  (Inħobb il-belt fejn trabbejt.)
• This is the house where we spent our vacation.
  (Din hija d-dar fejn qattajna l-vaganzi tagħna.)

B. When

When jintuża biex nitkellmu fuq ħin jew perjodu ta’ żmien.

• There was a time when people wrote letters instead of emails.
  (Kien hemm żmien meta n-nies kienu jiktbu ittri flok emails.)
• I remember the day when we first met.
  (Niftakar il-jum meta ltaqjna għall-ewwel darba.)

C. Why

Why jintuża biex jintroduċi raġuni jew kawża.

• Do you know the reason why he left so suddenly?
  (Taf ir-raġuni għaliex telaq daqshekk f’daqqa?)
• That’s why I decided to travel alone.
  (Għalhekk iddeċidejt li nivvjaġġa waħdi.)

Konklużjoni

Il-pronomi relattivi huma essenzjali biex ngħaqqdu l-ideat u nistrutturaw sentenzi aktar preċiżi u naturali. Jgħinuna nevitaw ripetizzjonijiet u nżidu informazzjoni mingħajr ma nżidu piż żejjed fid-diskors. Meta tiddistingwi bejn proposizzjonijiet restrittivi u mhux restrittivi tgħinek torganizza aħjar is-sentenzi tiegħek u tesprimi eżattament dak li tixtieq tgħid.

Korsijiet oħra fuq il-pronomi

• 🔗 Ħarsa ġenerali lejn il-pronomi għat-TOEIC®
• 🔗 Kors fuq il-pronomi personali għat-TOEIC®
• 🔗 Kors fuq il-pronomi interrogattivi għat-TOEIC®
• 🔗 Kors fuq il-pronomi indeterminati għat-TOEIC®
• 🔗 Kors fuq il-pronomi reċiproċi għat-TOEIC®
• 🔗 Kors fuq il-pronomi riflessivi għat-TOEIC®